Przez wiele lat, także w psychologii, wpływ wychowawczy ojca był tematem marginalnym – zarówno w dyskursie społecznym jak i badaniach naukowych, na co zwrócili już jakiś czas temu uwagę Michale Lamb i Catherine Tamis-LeMonda (2004) z University of Cambridge. Na szczęście, na przestrzeni ostatnich lat zmienia się to i coraz częściej dostrzega się znaczenie zaangażowanej obecności ojca dla rozwoju dziecka już od najwcześniejszych chwil jego życia. W związku z tym stale rośnie liczba badań analizujących wpływ taty na rozwój dziecka. Dzisiaj, tuż przed Dniem Ojca, chciałbym przybliżyć kilka najważniejszych ustaleń, jakie udało się dotychczas poczynić badaczom. Na jakie zatem obszary funkcjonowania dziecka ma wpływ tata?
Rozwój fizyczny
Czymś co potocznie przypisuje się ojcom jest ich zaangażowanie w aktywności ruchowe i sportowe z dziećmi. I rzeczywiście, takie zabawy jak siłowanie, wspólne wygibasy, akrobacje, bieganie, wspinanie się czy jakieś aktywności sportowe to jest to coś, co ojcowie robią z dziećmi częściej niż mamy (Włodarczyk, 2014). Jak wskazuje profesor Barbara Harwas-Napierała (2010) z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, energiczny sposób zabawy proponowany dzieciom przez ojców wspiera rozwój ruchowy u dzieci – ich wytrzymałość, sprawność i koordynację. Takie zabawy pomagają też dzieciom wyładować nadmiar energii w kontrolowany sposób, dzięki czemu dzieci mogą skupić się potem na innych aktywnościach. Dodatkowym walorem jest to, że często odbywają się ona na świeżym powietrzu.
Rozwój mowy
Profesor Harwas-Napierała (2010) wskazuje także, że ojcowie stosują w komunikacji z dziećmi bardziej „dorosłe” formy językowe, przez co wspierają ich rozwój mowy a także rozwój poznawczy i społeczny. Chodzi o używanie bardziej skomplikowanych słów, mniej „ciećkania” i zdrabniania czy też bardziej złożone konstrukcje zdań. Oczywiście nie można w tej kwestii przesadzać i należy to dostosować do możliwości poznawczych dziecka.
Orientacja zadaniowa i motywacja
Kolejnym z aspektów rozwoju wspieranym przez ojców jest orientacja zadaniowa i motywacja do przezwyciężania trudności (Harwas-Napierała, 2010). Ojcowie częściej niż mamy zachęcają dzieci do podjęcia jeszcze jednej próby w sytuacji niepowodzenia czy do sprostania trudniejszym wyzwaniom (np. ruchowym albo poznawczym). Zapewniając jednocześnie swoją obecność i wsparcie, pomagają swoim synom i córkom osiągać nowe kompetencje, wzmacniać ich motywację oraz wiarę we własne możliwość i poczucie, że własnym wysiłkiem da się wiele osiągnąć (także to, co najpierw wydawało się bardzo trudne). Dzięki takiemu wsparciu ze strony taty, dzieci potrafią bardziej skupić się na zadaniu i wytrwale dążyć do jego realizacji. Pośrednio przez to tłumaczyć można także to, że dzieci wychowujące się z obojgiem rodziców, których tata aktywni uczestnicy w ich życiu osiągają lepsze wyniki w nauce i bardziej angażują się w życie społeczne (Czeronko, 2014). Oba te obszary na pewno wymagają często niemało determinacji, wiary we własne siły i wytrwałości.
Rozwój emocjonalny
Bardzo ważne jest też to, że zaangażowana obecność ojca jest związana z lepszym funkcjonowaniem dzieci i nastolatków. Liczne badania (np. Amato i Keith, 1991; Rostowska, 2009) wskazują, że dzieci wychowujące się z obojgiem rodziców przejawiają mniejsze nasilenie emocji negatywnych, mniej symptomów depresyjność czy też niższą wrogość i nieufność w relacjach rówieśniczych. Co więcej, czas spędzony z tatą i jego zaangażowanie mają znaczenie nawet, jeśli tata nie mieszka na co dzień z dzieckiem (Gold i in., 2020). Zaangażowanie ojca w relację z dzieckiem było predyktorem mniejszych problemów internalizacyjnych (np. lękliwość, depresyjność, zły nastrój, negatywne myśli) i eksternalizacyjnych (problemy w szkole, łamanie prawa, konflikty rówieśnicze), gdy dzieci te wchodziły w okres dorastania (Gold i in., 2020).
Warto też na koniec podkreślić, że zaangażowania taty w życie dziecka ma nie tylko bezpośredni, ale też pośredni wpływ. Gdy nie tylko mama, ale też tata angażują się od początku w relację z dzieckiem i opiekę nad nim, obojgu rodzicom łatwiej jest o zachowanie sił, cierpliwość, wrażliwość i uważność wobec dziecka. Jak wskazuje profesor Dorota Kornas-Biela (2014) już w czasie ciąży przez wsparcie partnerki mężczyzna przyczynia się do poprawy jej samopoczucia i obniżenia stresu, co (przez neurohormonalne powiązanie organizmów matki i dziecka) pozytywnie oddziałuje na płód.
To tylko kilka wybranych obszarów, w których w badaniach naukowych wyraźnie zaznacza się rola wychowawcza ojca. Oczywiście w każdym z nich swoje znaczenie ma także mama. Należy również pamiętać, że są różni ojcowie i różne mamy – na pewno znajdą się takie pary rodzicielskie, gdzie to na przykład mama częściej będzie chodzić z dziećmi po drzewach a tata rysować. Niemniej, przedstawione powyżej wyniki badań wskazują, że w pewnych obszarach wpływ taty bywa większy niż wpływ mamy. Ale przede wszystkim chciałbym podkreślić, że kluczowe znaczenie ma zaangażowanie taty w życie dziecka na wszystkich jego etapach i zażyła, oparta na emocjonalnej bliskości i dostępności, więź między ojcem a dzieckiem. To jest fundament, bez którego trudno będzie tacie odebrać odpowiednią rolę w życiu syna czy córki. A, jak pokazują przywołane badania, dzieci ojców potrzebują i ci mają ogromne znaczenie dla ich prawidłowego rozwoju!
Najważniejsza bibliografia
1. Amato, P.R., Keith, B. (1991). Parental divorce and the well-being of children: a meta-analysis. Psychologicall Bulletin, 110 (1), 26-46.
2. Czeronko, W. (2014). Skutki braku ojca. W: D. Kornas-Biela (red.) Ojcostwo dzisiaj (s. 171-182). Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego.
3. Gold, S., Edin, K. J., & Nelson, T. J. (2020). Does Time with Dad in Childhood Pay Off in Adolescence?. Journal of Marriage and Family, 82(5), 1587-1605.
4. Harwas-Napierała, B. (2010). Wzór osobowy ojca w rozwoju dziecka. W: M. Kujawska, L. Huber (red.), Postawy rodzicielskie współczesnych ojców (s. 27-33). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
5. Kornas-Biela, D. (2014). Ojciec w prenatalnym okresie życia dziecka. W: D. Kornas-Biela (red.) Ojcostwo dzisiaj (s. 155-169). Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego.
6. Lamb, M.E., Tamis-LeMonda, C.S. (2004). The role of the father: An introduction. W: M.E. Lamb (red.), The role of the Father in Child Development (s. 1-31). New York: John Wiley&Sons.
7. Rostowska T., (2009). The psychological functioning of men brought up without a father model. Polish Journalof Social Science, ed. University of Humanities and Economy,1, 139-169.
8. Włodarczyk, J. (2014). Być tatą. Wyniki badania polskich ojców. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 13(3), 94-138.
Nie chcesz przegapić nowych wpisów?
Zapisz się i bądź na bieżąco!
Father_ing 