EnteringFathering #1: Nowa tożsamość

Zostanie ojcem to ogromna zmiana w życiu mężczyzny i wiąże się z nią cały kalejdoskop różnorodnych doświadczeń, myśli i emocji. Jak wejście w tę nową rolą wpływa na tożsamość mężczyzn i ich priorytety? Czy zostanie ojcem wspiera a może osłabia poczucie męskości? Między innymi o tym jest ten tekst, pierwszy artykuł z serii #EnteringFathering, w którym przedstawiam najważniejsze wnioski płynące z badań poświęconych doświadczeniom młodych ojców. Są one oparte na przeglądzie systematycznym opracowanym przez zespół pod kierownictwem dr Sharin Baldwin z King’s College w Londynie.

OJCOSTWO A POCZUCIE MĘSKOŚCI

Często mówi się, że mężczyźni swoje poczucie męskości budują głównie na osiągnięciach zawodowych, sukcesach i pozycji społecznej, a w dużo mniejszym stopniu na kwestiach dotyczących życia rodzinnego. Wnioski płynące z ponad dwudziestu badań przeprowadzonych na przestrzeni ostatnich 30 lat zdają się pokazywać nieco odmienną perspektywę. Wielu ojców wskazuje, że zostanie ojcem to dla nich potwierdzenie i dopełnienie ich męskości. Mając to na względzie, warto pamiętać o mężczyznach, którzy borykają się z niemożnością posiadania potomstwa. Zazwyczaj chyba zakłada się, że taka sytuacja jest duża trudniejsza dla kobiety. Jak widać, wnioskując z tych wyników, także dla mężczyzn ewentualne trudności z posiadaniem dziecka (tym bardziej, gdy „problem” leży po ich stronie [np. kwestie medyczne]) mogą być trudnym przeżyciem, poważnie podważającym ich męską tożsamość i negatywnie oddziałującym na samopoczucie.

W doświadczeniu wielu mężczyzn zostanie ojcem to także szansa na rozwój i wzrastanie w swojej męskości, dojrzewanie w „człowieczeństwie”. Wejście w nową rolę, mierzenie się z nowymi wyzwaniami, przeżywanie sukcesów i trudności – to wszystko jest dla mężczyzn, którzy brali udział w omawianych badaniach, budulcem dla ich nowej tożsamości i szansą na bycie „lepszym”, „pełniejszym”. Ważny jest przy tym wątek poczucia skuteczności. Pokazuje to, że istotne jest, aby młodzi ojcowie mogli wcześniej uzyskać odpowiednie wsparcie, zdobyć wiedzę i umiejętności, które pomogą im lepiej zaadaptować się do nowej roli. Dzięki temu mają oni większą szansę na zbieranie pozytywnych doświadczeń, poczucie rozwoju i pomyślne włączenie nowej roli w swoja tożsamość.

ZMIANA PRIORYTETÓW I NOWE OBOWIĄZKI

Powiedzieć, że rodzicielstwo zmienia życie to truizm. Choć można odnieść wrażenie, że niektórzy pragnęliby, aby tak nie było, by dziecko dało się bezboleśnie „dokleić” do wcześniejszego życia, nie musząc w żaden sposób go przemeblowywać. Zostanie ojcem to dla licznych mężczyzn moment zdecydowanej zmiany perspektywy, bo „pojawia się ktoś jeszcze”. Wiąże się to z poczuciem, że trzeba zostawić za sobą wcześniejsze życie (np. częste spotkania z kumplami). Z jednej strony w doświadczeniach ojców pobrzmiewa realizm, z drugiej – warto wsłuchać się w pewną tęsknotę, a może nawet żałobę. Nawet jeśli decyzja o rodzicielstwie była świadoma, a dziecko upragnione, nie zmienia to faktu, że młodzi ojcowie mogą odczuwać tęsknotę za dawnym trybem życia, także w odniesieniu do tego, jak wyglądała relacja z partnerką, możliwości spędzania wolnego czasu itp. Jakkolwiek oczywiście, choćby ze względów związanych z ciąża i porodem, kobiety mogą doświadczyć tutaj o wiele więcej zmian i konieczności rezygnacji z większej liczby rzeczy, to warto nie zapominać o tym, że i ojcowie różne sprawy zostawiają „za sobą”. Dobrze, żeby mieli przestrzeń na wyrażenie tego i przeżycie tej zmiany.

Dla ogromnej rzeszy mężczyzn wejście w rolę ojca to nasilenie poczucia finansowej odpowiedzialności za rodzinę. Często myślą oni o tym zawczasu, starając się zrobić oszczędności. Wiąże się to dla nich jednak ze sporym stresem i obawami o sytuację finansową rodziny. Wyniki te pokazują, że tradycyjny model, w którym większość odpowiedzialności związanej z utrzymaniem rodziny spoczywa na mężczyźnie, może przyczyniać się u nich do dużego obciążenia psychicznego. Podobnie, jak w sytuacji matek, które nie mogą liczyć na zbyt wielkie wsparcie partnerów w opiece nad dzieckiem. Warto przy tym nadmienić, że spora część badań wchodzących w skład tego przeglądu realizowana była w krajach, w których system socjalny dedykowany rodzicom jest bardzo słabo rozwinięty (brak albo bardzo krótkie urlopy rodzicielskie, niewielkie zabezpieczenie finansowe), co może potęgować takie doświadczenia.

Zmiana priorytetów to także chęć przygotowania się do ojcostwa, zdobycia nowej wiedzy, nabycia potrzebnych umiejętności, „ułożenia” się wobec tej nowej roli. Wiąże się to dla wielu mężczyzn z poczuciem odpowiedzialności za dziecko i partnerkę, zmianą perspektywy i silniejszym uwzględnianiem potrzeb rodziny w codziennych decyzjach. Także tych dotyczących przyszłości.

BYĆ „WYSTARCZAJĄCO DOBRYM OJCEM„

Choć badania (np. Janowicz, 2018) wskazują, że to kobiety częściej obawiają się bycia „złym rodzicem”, to nie jest to jednak doświadczenie obce także młodym ojcom. Dla wielu mężczyzn istotne jest tutaj, żeby „być innym niż własny ojciec”. Nie chcą oni powielać ich błędów, chcą być bardziej zaangażowani, obecni, wrażliwi. Zależy im, aby wejść w to ojcostwo już od początku (np. zajmując się niemowlęciem, zmieniając pieluchy) a nie dopiero, gdy dziecko będzie miało kilka lat.

Jak ojcowie spostrzegają bycie „dobrym ojcem”. Przede wszystkim jako obecność i spędzanie czasu z dzieckiem oraz emocjonalne zaangażowanie w relację z nim. Myślę, że te wyniki pokazują bardzo ważną rzecz – rosnącą świadomość znaczenia bliskiej relacji i tego, że nie da się jej budować bez wspólnego czasu na co dzień. Jednocześnie to pragnienie wiąże się z silnym konfliktem wobec obowiązków zawodowych. To napięcie towarzyszy wielu ojcom, nie tylko na początku ich rodzicielskiej drogi, co wskazuje na potrzebę szukania systemowych rozwiązań wspierających oboje rodziców w łączeniu rodzicielstwa z aktywnością zawodową.

Pragnienie bycia „dobrym ojcem” u wielu mężczyzn potęguje poczucie braku przygotowania i wątpliwości – „czy to, co robię jest ok? czy zajmuję się dzieckiem tak, jak należy? Czy powinienem robić inaczej?”. Wybija się tutaj wątek nieprzygotowania i niepewności, co pokazuje, jak istotne jest, aby także ojcowie mieli szeroki dostęp do dobrej jakości edukacji okołoporodowej przygotowującej do podjęcia obowiązków rodzicielskich. A także do różnych form wsparcia na dalszych etapach ojcostwa.

Podsumowując, badania wyraźnie pokazują, że dla wielu mężczyzn zostanie ojcem to ogromna zmiana, wpływająca na to, jak spostrzegają samych siebie, swoją męskość, swoje obowiązki i zadania. Może temu towarzyszyć poczucie satysfakcji, dumy i rozwoju, ale również liczne wątpliwości, obawy i tęsknota za „starym życiem”. Istotnym aspektem wspierającym włączenie ojcostwa w osobistą tożsamość mężczyzny jest jego przygotowanie do nowej roli i możliwość doświadczania siebie, jako „radzącego sobie”, „wystarczająco dobrego”. Ważne zatem jest wspieranie młodych ojców na drodze ich przygotowania do rodzicielstwa oraz zrozumienie ich różnorodnych doświadczeń, emocji i myśli. Bo, jak pokazują inne badania (np. Adamsons, 2013; Adamsons i Pasley, 2016), włączenie ojcostwa w swoją tożsamość i nadanie mu istotnego miejsca w niej sprzyja silniejszemu zaangażowaniu w relację z dzieckiem i budowaniu bliższej więzi z nim.

BIBLIOGRAFIA

1. Adamsons, K. (2013). A Longitudinal Investigation Of Mothers’and Fathers’initial Fathering Identities And Later Father-Child Relationship Quality. Fathering: A Journal of Theory, Research & Practice about Men as Fathers, 11(2).
2. Adamsons, K., i Pasley, K. (2016). Parents’ fathering identity standards and later father involvement. Journal of Family issues, 37(2), 221-244.
3. Barclay L, Lupton D. (1999). The experiences of new fatherhood: a socio-cultural analysis. J Adv Nurs; 29(4):1013–20.
4. Baldwin, S., Malone, M., Sandall, J., i Bick, D. (2018). Mental health and wellbeing during the transition to fatherhood. JBI Database of Systematic Reviews and Implementation Reports, 16 (11), 2118.
5. Bozlan N, Gale F, I Dudley M. (2005). Time to Father. Soc Work Health Care; 39:1–2; 67–88.
6. Dallos R, i Nokes L. (2011). Distress, Loss, and Adjustment Following the Birth of a Baby: A Qualitative Exploration of One New Father’s Experiences. Journal of Constructivist Psychology; 24(2):144–67.
7. Darwin Z, Galdas P, Hinchliff S, Littlewood E, McMillan D, McGowan L, i Gilbody S. (2017). Fathers’ views and experiences of their own mental health during pregnancy and the first postnatal year: a qualitative interview study of men participating in the UK Born and Bred in Yorkshire (BaBY) cohort. BMC Pregnancy Childbirth; 17(1):45.
8. Deave T, i Johnson D. (2008). The transition to parenthood: what does it mean for fathers? J Adv Nurs; 63(6): 626–33.
9. De Montigny F, i Lacharite´ C. (2004). Fathers’ Perceptions of the immediate postpartal period. JOGNN; 33(3):328–39.
10. Dolan A, i Coe C. (2011). Men, masculine identities and childbirth. Sociol Health Illn; 33(7):1019–34.
11. Finnbogadottir H, Svalenius EC, i Persson EK. (2003). Expectant firsttime fathers’ experiences of pregnancy. Midwifery; 19(2):96–105.
12. Henderson AD, i Brouse AJ. (1991). The experiences of new fathers during the first 3 weeks of life. J Adv Nurs; 16(3):293–8.
13. Henwood K, i Procter J. (2003). The ‘good father’: Reading men’s accounts of paternal involvement during the transition to first-time fatherhood. Br J Soc Psychol; 42(3):337–55.
14. Ives J. (2014). Men, maternity and moral residue: negotiating the moral demands of the transition to first time fatherhood. Sociol Health Illn; 36(7):1003–19.
15. Iwata H. (2014). Experiences of Japanese men during the transition to fatherhood. J Transcult Nurs; 25(2):159–66. 14. Jordan PL. (1990). Labouring for relevance: expectant and new fatherhood. Nursing Research; 39(1):11–6.
16. Janowicz, K. (2018c). Sex differences in vision of own parenthood in late adolescence and early adulthood. Referat wygłoszony podczas 9th Congress of European Society on Family Relations. Organizator: European Society on Family Relations. Porto, 4-8.09.2018r.
17. Kao CH, i Long A. (2004). First-time Taiwanese expectant fathers’ life experiences during the third trimester of pregnancy. JNR; 12(1):60–71.
18. Kowlessar O, Fox JR, i Wittkowski A. (2014). First-time fathers’ experiences of parenting during the first year. J Reprod Infant Psychol; 33(2):106–27.
19. Machin AJ. (2015). Mind the Gap: The expectation and reality of involved fatherhood. Fathering; 13(1):36–59.
20. Olsson A, Robertson E, Bjorklund A, i Nissen E. (2010). Fatherhood in focus, sexual activity can wait: new fathers’ experience about sexual life after childbirth. Scand J Caring Sci; 24(4):716–25. 19. Palsson P, Persson EK, Ekelin M, Hallstro¨m IK, i Kvist LJ. (2017). Firsttime fathers experiences of their prenatal preparation in relation to challenges met in the early parenthood period: Implications for early parenthood preparation. Midwifery ;50:86–92.
21. Poh HL, Koh SSL, Seow HCL, i He H. (2014). First-time fathers’ experiences and needs during pregnancy and childbirth: A descriptive qualitative study. Midwifery; 30:779–87.
22. Rowe H, Holton S, i Fisher JRW. (2013). A Postpartum emotional support: a qualitative study of women’s and men’s anticipated needs and preferred sources. Aust J Prim Health; 19(1):46–52.
24. Shirani F, i Henwood K. (2011). Continuity and change in a qualitative longitudinal study of fatherhood: relevance without responsibility. Int J Soc Res Methodol;14(1):17–29.
25. Taniguchi H, Shimada M, i McIntyre M. (2015). Japanese men’s success in altered fatherhood role in a foreign country. J Transcult Nurs;26(1):39–46.
26. Hauari H, i Hollingworth K. (2009). Understanding fathering: Masculinity, diversity and change York: Joseph Rowntree Foundation.

Spis fotografii:
1. Edgar Sax / pixabay.com
2. Picsea / unsplash.com
3. Helena Lopes / unsplash.com