Zostanie ojcem to ogromna zmiana w życiu mężczyzny. Wiąże się m.in. z szeregiem nowych wyzwań, zmianami w relacji z partnerką, koniecznością przeorganizowania codziennego funkcjonowania i potrzebą zdobycia wiedzy i nowych kompetencji. W różnych miejscach pojawia się coraz więcej propozycji skierowanych do ojców – warsztatów, spotkań, webinarów. Ich jakość bywa bardzo różna a osoby je organizujące często narzekają na mały odzew ze strony mężczyzn. Jednym z powodów może być niedostosowanie oferty do potrzeb ojców. Co zatem badania naukowe mówią na temat kluczowych potrzeb mężczyzn, którzy zostają ojcami po raz pierwszy? Autorki systematycznego przeglądu badań dotyczących tego zagadnienia (Baldwin i in., 2018) wskazują na dwie kluczowe kwestie: potrzebę pokierowania w kwestii przygotowania do ojcostwa i zmian w relacji z partnerką oraz wsparcie społeczne.
W poszukiwaniu przewodnika
Kluczowym aspektem wskazywanym przez młodych ojców jest potrzeba przewodnika/-ów w kwestiach dotyczących przygotowania do ojcostwa i zmian, jakie zachodzą w relacji z partnerką w związku z ciążą i narodzinami dziecka. Po pierwsze, dotyczy to praktycznych wskazówek związanych szeroko rozumianymi czynnościami opiekuńczo-pielęgnacyjnymi takimi, jak przebieranie dziecka, kąpanie, karmienie, przewijanie czy też noszenie. Wszystkie te czynności wymagają odpowiedniej delikatności i wprawy, zwłaszcza w odniesieniu do noworodków. Ojcowie często obawiają się, że będą w tym niewprawni i, że mogą wyrządzić swojemu dziecku jakąś krzywdę (np. nieodpowiednim chwytem). Dlatego bardzo ważne, żeby mieli oni możliwość praktycznego przećwiczenia tych rzeczy (np. na lalkach czy fantomach imitujących niemowlę).
Istotnym aspektem wspominanym przez młodych ojców jest też zapotrzebowanie na wiedzę dotyczącą rozwoju małych dzieci. Zarówno w wymiarze biologicznym, jak i psychologicznym. Powiązane z tym jest zapotrzebowanie na wskazówki dotyczące tego, jakie aktywności podejmować z dzieckiem, jak się z nim bawić, żeby adekwatnie wspierać jego rozwój. Warto zatem, aby spotkania czy warsztaty dotyczące takiej tematyki zawierały zarówno porcję konkretnej wiedzy tłumaczącej specyfikę rozwoju małych dzieci, jak i konkretne propozycje aktywności wspierających ten rozwój. Między innymi dlatego przygotowałem jakiś czas temu szereg propozycji dotyczących tego, jak ojcowie mogą wspierać rozwój fizyczny, motoryczny, społeczny, emocjonalny i poznawczy swoich dzieci, tłumacząc przy tym, dlaczego poszczególne obszary są tak istotne dla funkcjonowania małego dziecka.
Mężczyźni wchodzący w rolę ojca wspominają też często o tym, że brakuje im przekazu dotyczącego wyzwań, przed jakimi mogą stanąć. I nie chodzi tutaj o straszenie, ale o urealnienie tego, co przed nimi. Taka świadomość pozwala proaktywnie poszukiwać wiedzy i wsparcia oraz rozwijać kompetencje potrzebne do sprostania tym możliwym trudnościom. Dobrze zatem, żeby mogli oni stykać się z przekazem obrazującym to, jakie doświadczenia (i te pozytywne, i te trudne) mogą ich spotkać na ojcowskiej drodze. Cennymi przewodnikami mogą być tutaj inni ojcowie – zarówno ci znani osobiście, jak i obserwowani w internecie.
Ważnym dla mężczyzn problemem jest to, że często trudno im zweryfikować rzetelność napływających informacji. Zwłaszcza treści pojawiające się w internecie są tutaj dla nich problematyczne – mogą być zarówno pożyteczne, jak i wprowadzające w błąd. Warto wobec tego, żeby prezentowaną wiedzę i praktyczne wskazówki opierać o wyniki badań naukowych i ugruntowaną praktykę, najlepiej wskazując podczas zajęć lub w przygotowanych materiałach, z czego wynikają takie a nie inne propozycje rozwiązań. Bo, niestety, wciąż możemy znaleźć liczne przekazy zawierające treści nieprofesjonalne, niezweryfikowane i po prostu szkodliwe – zarówno dla samych rodziców, jak i ich dzieci.
Podsumowując, wielu młodych ojców poszukuje przewodnika (lub kilku), który przeprowadzi ich przez ten proces i będzie pomocą wobec nowych wyzwań. Zależy im na możliwości oparcia się na czyimś doświadczeniu i rzetelnej wiedzy.
Potrzeba wsparcia
W świetle dotychczasowych badań, można stwierdzić, że dla młodych ojców bardzo ważne jest to, żeby znaleźć różne źródła wsparcia. Nie tylko informacyjnego i praktycznego, ale także emocjonalnego.
Bardzo doceniają oni osobiste spotkania i kontakty twarzą w twarz, szczególnie te z profesjonalistami – np. psychologami, lekarzami, fozjoterapeutami, położnymi. Takie spotkania to dla nich okazja do zdobycia wiedzy i kompetencji. W odniesieniu do takich spotkań wskazują często na potrzebę różnorodnych sposobów przekazywania wiedzy – wykłady, praktyczne ćwiczenia, dyskusje, warsztaty grupowe, możliwość obejrzenia nagrań. Formy skupiające się na jednej formie przekazu były oceniane przez nich jako mniej atrakcyjne źródła wsparcia.
Jako wartościowe miejsce do uzyskiwania wsparcia i potrzebnej wiedzy mężczyźni wchodzący w rolę ojca wskazują też rozmaite grupy rodzicielskie. I chodzi tutaj zarówno o spotkania warsztatowe, czy dyskusyjne, jak i grupy internetowe. Z jednej strony dostarczają one wiedzy, z drugiej pozwalają spotkać podobne do siebie osoby, mierzące się ze zbliżonymi wyzwaniami. Dla ojców ważne jest to, że mogą się zidentyfikować z kimś, kto przeszedł już tę drogę i sobie poradził. Wzmacnia to ich poczucie, że i oni dadzą sobie radę. Warto wobec tego organizować tego typu spotkania dla ojców – ojcowskie grupy wsparcia, kluby ojcowskie, pojedyncze warsztaty, ale też dbać o przyjazną dla ojców przestrzeń w internecie.
Cennym źródłem wsparcia w doświadczeniach młodych ojców są też członkowie rodziny. Ich dostępność i możliwość konsultacji rozmaitych wątpliwości to bardzo ważny aspekt, pomagający mężczyznom w zaadaptowaniu się do nowej roli. Z jednej strony mogą oni w tych relacjach uzyskać konkretne informacje, pomoc logistyczną i materialną; z drugiej, natomiast, są one także przestrzenią do zrzucenia z siebie trudnych doświadczeń i wątpliwości. Myślę, że istotne, aby osoby mające wśród swoich najbliższych mężczyzn wchodzących w rolę ojca pamiętali o tym, że także oni, a nie tylko młode mamy, mogą potrzebować takiego wsparcia, przestrzeni do rozmowy i zainteresowania.
Młodzi ojcowie podkreślają także znaczenie relacji z innymi ojcami – kolegami z pracy i przyjaciółmi. W tych kontaktach mogą swobodnie wymieniać się doświadczeniami, omawiać różne trudności, czerpać z wiedzy innych ojców. Te wyniki pokazują, że jako ojcowie możemy być ważnym źródłem wsparcia dla siebie nawzajem. Zarówno tego informacyjnego, gdy trzeba podpytać o najlepszy fotelik, polecanego pediatrę albo pomysły na zabawy z dzieckiem, jak i tego emocjonalnego, gdy potrzeba się wygadać, może czasem ponarzekać, zyskać nową perspektywę na jakąś sytuację.
Podsumowując, mężczyźni wchodzący w rolę ojca potrzebują różnych form wsparcia. Zarówno bardziej sformalizowanych (np. w ramach jakichś warsztatów czy grup ojcowskich), jak i tych nieformalnych – w rodzinie i wśród znajomych. We wszystkich tych relacjach istotna jest możliwość uzyskania potrzebnej wiedzy, wymiany doświadczeń oraz podzielenia się trudnościami i radościami związanymi z nowym etapem życia.
W kontekście opisanych powyżej potrzeb młodych ojców, kluczowe wydaje mi się rozwijanie odpowiedniej edukacji okołoporodowej, która obejmowałaby także ich, a nie tylko matki. Niestety, wciąż dostępność takiej edukacji dla ojców w Polsce i wielu innych krajach jest zdecydowanie niższa niż w przypadku mam, co prowadzić może do wielu negatywnych konsekwencji. Dlatego ważne wydają się rozwiązania systemowe, jak choćby uwzględnienie prawa mężczyzn do korzystania z takiej edukacji w stosownych aktach prawnych. Na ten moment taką edukację zapewnioną prawnie mają wyłącznie kobiety.
BIBLIOGRAFIA
1. Barclay L, Lupton D. (1999). The experiences of new fatherhood: a socio-cultural analysis. J Adv Nurs; 29(4):1013–20.
2. Baldwin, S., Malone, M., Sandall, J., & Bick, D. (2018). Mental health and wellbeing during the transition to fatherhood. JBI Database of Systematic Reviews and Implementation Reports, 16 (11), 2118.
3. Bozlan N, Gale F, Dudley M. (2005). Time to Father. Soc Work Health Care; 39:1–2; 67–88.
4. Dallos R, Nokes L. (2011). Distress, Loss, and Adjustment Following the Birth of a Baby: A Qualitative Exploration of One New Father’s Experiences. Journal of Constructivist Psychology; 24(2):144–67.
5. Darwin Z, Galdas P, Hinchliff S, Littlewood E, McMillan D, McGowan L, Gilbody S. (2017). Fathers’ views and experiences of their own mental health during pregnancy and the first postnatal year: a qualitative interview study of men participating in the UK Born and Bred in Yorkshire (BaBY) cohort. BMC Pregnancy Childbirth; 17(1):45.
6. Deave T, Johnson D. (2008). The transition to parenthood: what does it mean for fathers? J Adv Nurs; 63(6): 626–33.
7. De Montigny F, Lacharite´ C. (2004). Fathers’ Perceptions of the immediate postpartal period. JOGNN; 33(3):328–39.
8. Dolan A, Coe C. (2011). Men, masculine identities and childbirth. Sociol Health Illn; 33(7):1019–34.
9. Finnbogadottir H, Svalenius EC, Persson EK. (2003). Expectant firsttime fathers’ experiences of pregnancy. Midwifery; 19(2):96–105.
10. Henderson AD, Brouse AJ. (1991). The experiences of new fathers during the first 3 weeks of life. J Adv Nurs; 16(3):293–8.
11. Henwood K, Procter J. (2003). The ‘good father’: Reading men’s accounts of paternal involvement during the transition to first-time fatherhood. Br J Soc Psychol; 42(3):337–55.
12. Ives J. (2014). Men, maternity and moral residue: negotiating the moral demands of the transition to first time fatherhood. Sociol Health Illn; 36(7):1003–19.
13. Iwata H. (2014). Experiences of Japanese men during the transition to fatherhood. J Transcult Nurs; 25(2):159–66. 14. Jordan PL. (1990). Labouring for relevance: expectant and new fatherhood. Nursing Research; 39(1):11–6.
15. Kao CH, Long A. (2004). First-time Taiwanese expectant fathers’ life experiences during the third trimester of pregnancy. JNR; 12(1):60–71.
16. Kowlessar O, Fox JR, Wittkowski A. (2014). First-time fathers’ experiences of parenting during the first year. J Reprod Infant Psychol; 33(2):106–27.
17. Machin AJ. (2015). Mind the Gap: The expectation and reality of involved fatherhood. Fathering; 13(1):36–59.
18. Olsson A, Robertson E, Bjorklund A, Nissen E. (2010). Fatherhood in focus, sexual activity can wait: new fathers’ experience about sexual life after childbirth. Scand J Caring Sci; 24(4):716–25. 19. Palsson P, Persson EK, Ekelin M, Hallstro¨m IK, Kvist LJ. (2017). Firsttime fathers experiences of their prenatal preparation in relation to challenges met in the early parenthood period: Implications for early parenthood preparation. Midwifery ;50:86–92.
20. Poh HL, Koh SSL, Seow HCL, He H. (2014). First-time fathers’ experiences and needs during pregnancy and childbirth: A descriptive qualitative study. Midwifery; 30:779–87.
21. Rowe H, Holton S, Fisher JRW. (2013). A Postpartum emotional support: a qualitative study of women’s and men’s anticipated needs and preferred sources. Aust J Prim Health; 19(1):46–52.
22. Shirani F, Henwood K. (2011). Continuity and change in a qualitative longitudinal study of fatherhood: relevance without responsibility. Int J Soc Res Methodol;14(1):17–29.
23. Taniguchi H, Shimada M, McIntyre M. Japanese men’s success in altered fatherhood role in a foreign country. J Transcult Nurs 2015;26(1):39–46.
24. Hauari H, Hollingworth K. (2009). Understanding fathering: Masculinity, diversity and change York: Joseph Rowntree Foundation.
Nie chcesz przegapić nowych wpisów?
Zapisz się i bądź na bieżąco!
Father_ing 