Doświadczanie macierzyństwa

Zbliża się Dzień Matki, więc to dobra okazja, żeby przyjrzeć się temu, jakie doświadczenia towarzyszą kobietom wchodzącym w macierzyństwo. Zapraszam do zapoznania się z przeglądem wyniku badań poświęconych doświadczeniom młodych mam. Pisząc „młodych” mam na myśli te, które nie dawno zostały mamą. Nie chodzi o kwestie metrykalne. Bazuję tutaj na przeglądzie przygotowanym przez Kerstin Nyström i Kerstin Öhrling (2004)z Lulea University of Technology w szwedzkim Boden. Dokonując analizy wyników przedstawionych w ponad 30 badaniach wyróżniły one cztery kluczowe typy doświadczeń, które chciałbym tutaj omówić.

Satysfakcja i pewność siebie

Młode mamy bardzo często wskazują na liczne pozytywne doświadczenia, stany i emocje towarzyszące rodzicielstwu. Dzielą się tym, że czują miłość wobec swoich dzieci (np. Lupton, 2000; Sethi, 1995) a także dumę i satysfakcję wynikającą z tego, że są matkami i jakimi są matkami (Barclay i in., 1997; Horowitz i Damato, 1999). Ta duma i satysfakcja są bardzo mocno połączone z tym, że mogą dzielić troski i radości rodzicielstwa ze swoim partnerem (Ahlborg i Strandmark, 2001; Olsson i in., 1998). Źródłem pozytywnych emocji jest to, że mogą karmić piersią i, że to karmienie „dobrze idzie” (McBridge i Shore, 2001). Poczucie satysfakcji i pewność siebie w roli matki podnoszą samoocenę i sprzyjają lepszemu zdrowiu (Blair i Hardesty, 1994).

W wielu badaniach mamy podkreślały, że dla czerpania satysfakcji z rodzicielstwa bardzo istotne jest wsparcie partnera (np. McVeigh, 1997; Tarkka i in., 2000), rodziny i znajomych (McBridge i Shore, 2001; Tarkka i in., 1999) oraz położnej i innego personelu medycznego (Tarkka i in., 2000). Cenna jest także możliwość czerpania z doświadczeń innych mam (Barclay i in., 1997).

Przytłoczenie odpowiedzialnością

Doświadczeniem raportowanym przez ogromne rzesze mam jest przytłoczenie wynikające z bycia głównym opiekunem dziecka i związana z tym odpowiedzialność i napięcie (np. Hall, 1992; Horowitz i Damato, 1999; Lupton, 2000; McBrisge i Shore, 2001; McVeigh, 1997). Towarzyszą temu nierzadko takie doświadczenia jak poczucie bezsilności i nieadekwatności w roli matki (Ahlborg i Strandmark, 2001), poczucie ambiwalencji, wyczerpania a także poczucie winy (Hall, 1992) i pragnienie spędzenia dłuższego czasu bez dziecka w celu odzyskania sił fizycznych i równowagi psychicznej (Lupton, 2000).

I tak jak wsparcie partnera i innych osób pomagały przeżywać macierzyństwo w pozytywnej perspektywie, tak poczucie osamotnienia i bycia zdaną „tylko na siebie” wpływa na przeżywanie macierzyństwa jako źródła stresu (Hall, 1992; Horowitz i Damato, 1999; McBrisdge i Shore, 2001; Mercer i Ferketich, 1995), co potęguje jeszcze wrażenie osamotnienia i izolacji (Barclay i in., 1997; Sethi, 1995). Takie osamotnienie w rodzicielskich wyzwaniach wpływa na doświadczanie macierzyństwa jako czegoś przytłaczającego i ponad siły (Horowitz i Damato, 1999; McVeigh, 1997; Tarkka i in., 1999). Poczucie zagubienia jest w doświadczeniach młodych mam potęgowane przez wielość i nierzadko sprzeczność wskazówek udzielanych przez ekspertów (lekarze, położne, psychologowie, dietetycy, fizjoterapeuci) i znajomych oraz rodzinę (Barclay i in., 1997; Rogan i in., 1997). Jednocześnie, wiele kobiet dzieli się tym, że bardzo trudno jest im się przyznać, że nie dają sobie rady albo, że potrzebowałyby spędzić trochę czasu bez dziecka, gdyż obawiają się negatywnej reakcji otoczenia i uznania za „złą matkę” (Lupton, 2000).

Ważnym aspektem wiążącym się z przytłoczeniem opieką nad dzieckiem jest spadek satysfakcji ze związku z partnerem (Barclay i in., 1997; Horowitz i Damato, 1999; Rogan i in., 1997). Sporą trudnością dla części kobiet jest to, że choć są świadome potrzeb seksualnych partnera, to same nie mają w danym momencie ochoty i sił na podejmowanie współżycia (Ahlborg i Strandmark, 2001).

Zmaganie się z brakiem czasu dla siebie

Choć młode mamy na ogół były świadome, że ich życie po narodzinach dziecka się zmieni, to, mimo tego, często doświadczają one tęsknoty za „starym życiem” a nawet swego rodzaju żałoby po nim (Barclay i in., 1997; McVeigh, 1997). Opisywane wyżej przytłoczenie rodzicielskimi obowiązkami (szczególnie w sytuacji małego wsparcia partnera i innych osób) sprawia, że kobiety mierzą się z brakiem czasu dla siebie, co wywołuje w nich wiele napięcia i frustracji (Barclay i in., 1997; Hall, 1992; Horowitz i Damato, 1999). W tym kontekście perspektywa powrotu do pracy jawi się czasem jako „szansa na wybawienie” (Lupton, 2000), choć jednocześnie towarzyszy temu wiele stresu i obaw związanych z koniecznością pozostawienia dziecka pod czyjąś opieką (Horowitz i Damato, 1999).

Zmęczenie i wyczerpanie

Ostatni aspekt doświadczeń młodych mam, który należy podkreślić w świetle wyników badań to dojmujące zmęczenie oraz wyczerpanie. Zarówno fizyczne, jak i psychiczne (Lupton, 2000; Rogan i in., 1997). Szczególnie negatywnie doświadczany jest brak snu (Barclay i in., 1997; Horowitz i Damato, 1999; Tarkka i in., 1999) wynikający z konieczności nocnego wstawania do dziecka oraz tego, że dziecko późno zasypia albo wcześnie się budzi. Fizyczne i psychiczne wyczerpanie przekładają się na trudności w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami i potęguję poczucie przytłoczenia. Sprawiają także, że młodym mamom trudno jest angażować się w jakieś inne aktywności i czerpać z nich satysfakcję.

Jak pokazuje przegląd wielu badań, macierzyństwo wiąże się zarówno z wieloma pozytywnymi, jak i negatywnymi doświadczeniami, emocjami i stanami. Warto o tym pamiętać i mieć świadomość, czego mogą doświadczać kobiety wchodzące w rolę matki. Bardzo potrzebne jest w świetle tych wyników normalizowanie takich doświadczeń, danie kobietom przestrzeni na wyrażenie różnych emocji i dzielenie się zarówno radościami, jak i troskami i problemami. Należy też podkreślić ogromne znaczenie wsparcia partnera i innych osób dla tego, w jaki sposób młode mamy przeżywają swoje rodzicielstwo. Między innymi dlatego, dobrze, żeby mężczyźni mieli świadomość wyzwań, z jakimi mogą mierzyć się ich partnerki.

Najważniejsza bibliografia

1. Ahlborg T. & Strandmark M. (2001) The baby was the focus of attention – first-time parents’ experiences of their intimate relationship. Scandinavian Journal of Caring Sciences 15, 318–325. 2. Barclay L., Everitt L., Rogan F., Schmied V. & Wyllie A. (1997) Becoming a mother – an analysis of women’s experience of early motherhood. Journal of Advanced Nursing 25, 719–728.
3. Hall W.A. (1992) Comparison of the experience of women and men in dual-earner families following the birth of their first infant. Journal of Nursing Scholarship 24, 33–38.
4. Horowitz J.A. & Damato E.G. (1999) Mothers’ perceptions of postpartum stress and satisfaction. Journal of Obstetric Gynecologic and Neonatal Nursing 28, 595–604.
5. Lupton D. (2000) ‘A love/hate relationship’: the ideals and experiences of first-time mothers. Journal of Sociology 36, 50–63.
6. McBridge A.B. & Shore C.P. (2001) Women as mothers and grandmothers. Annual Review of Nursing Research 19, 63–85.
7. McVeigh C. (1997) Motherhood experiences from the perspective of first-time mothers. Clinical Nursing Research 6, 335–348.
8. Mercer R.T. & Ferketich S.L. (1995) Experienced and inexperienced mothers’ maternal competence during infancy. Research in Nursing and Health 18, 333–343.
9. Nyström, K., & Öhrling, K. (2004). Parenthood experiences during the child’s first year: literature review. Journal of advanced nursing, 46(3), 319-330.
10. Olsson P., Jansson L. & Norberg A. (1998) Parenthood as talked about in Swedish ante- and postnatal midwifery consultations. Scandinavian Journal of Caring Sciences 12, 205–214.
11. Rogan F., Shmied V., Barclay L., Everitt L. & Wyllie A. (1997) ‘Becoming a mother’ – developing a new theory of early motherhood. Journal of Advanced Nursing 25, 877–885.
12. Sethi S. (1995) The dialectic in becoming a mother: experiencing a postpartum phenomenon. Scandinavian Journal of Caring Sciences 9, 235–244.
13. Tarkka M-T., Paunonen M. & Laippala P. (1999) Social support provided by public health nurses and the coping of first-time mothers with child care. Public Health Nursing 16, 114–119. 14. Tarkka M-T., Paunonen M. & Laippala P. (2000) First-time mothers and child care when the child is 8 months old. Journal of Advanced Nursing 31, 20–26.

Spis fotografii:
1. Kevin Liang / unsplash.com
2. Jonathan Borba / unsplash.com
3. Zach Lucero / unsplash.com
4. Sharon McCuthcheon / unsplasch.com