Tematem kolejnego wpisu z serii EnteringFathering, poświęconej przeżyciom mężczyzn, którzy zostali ojcami, są doświadczane przez nich obawy i trudne emocje. Bazując na przeglądzie ponad dwudziestu badań, w których udział wzięli świeżo upieczeni ojcowie, można wskazać na kilka kluczowych obaw, jakich oni doświadczają oraz emocji jakie im w tym towarzyszą. Pokazuje to także, w jakich obszarach mogą oni potrzebować szczególnego wsparcia.
Lęk przed nieznanym
Dla wielu ojców główną trudnością jest to, że nie za bardzo wiedzą czego się spodziewać. Poród, opieka nad dzieckiem, czekające ich wyzwania to dla nich często wielka niewiadoma. A to, co nieznane wywołuje silniejsze obawy.
W pierwszej kolejności w przypadku wielu ojców dotyczyło to porodu – jak będzie przebiegał, jaka jest w tym rola mężczyzny, jakie są możliwe zagrożenia? To tylko niektóre z pytań towarzyszących ojcom oczekującym na narodziny swojego dziecka. Ta niepewność jest szczególnie dotkliwa, bo dotyczy obaw o zdrowie zarówno dziecka, jak i partnerki. Pokazuje to, jak ważne jest stworzenie ojcom możliwości zapoznania się z przebiegiem porodu (np. jego kolejne fazy, symptomy porodu itp.) oraz przybliżenie tego, w jaki sposób mogą w tym szczególnym momencie wesprzeć swoją partnerkę. I jak przywitać dziecko zaraz po narodzinach. Tematy te mogą zostać bez przeszkód omówione w szkole rodzenia albo w ramach jakiegoś webinaru. O tym, jak tata może przygotować się do porodu rodzinnego pisałem też kiedyś dla magazynu Fathers.
Kolejny z obszarów będących dla wielu ojców niewiadomą doskonale ilustruje wypowiedź jednego z uczestników warsztatów, jakie kiedyś prowadziłem w szkole rodzenia: „Bo wiecie, poród – spoko; ale potem wracamy z żoną do domu, młody jest z nami, ma te 2-3 dni… i co wtedy?”. Jak pokazują wyniki badań, wielu ojcom trudno jest sobie wyobrazić pierwsze chwile z dzieckiem. Nie wiedzą oni, w jaki sposób budować relację z nim, jak się w ogóle obchodzić z takim małym człowiekiem ani czego oczekiwać. Po raz kolejny pokazuje to, jak istotne jest tworzenie przestrzeni, w której mężczyźni mogliby zdobyć choć odrobinę wiedzy na temat pierwszych tygodni po porodzie, opieki nad noworodkiem, czy też urealnić swoje wyobrażenia na ten temat.
Dla niektórych ojców obszarami otoczonymi „obłokiem tajemnicy” jest też to, jak będzie wyglądało nawiązywanie relacji z dzieckiem, czy też relacja z partnerką. Generalnie, wszystko to, co nieznane budzi u wielu ojców silne trudne emocje – lęk, strach, niepokój, czasem poczucie bezradności.
Poczucie bezużyteczności
Opisana powyżej niepewność dotycząca rozmaitych kwestii związanych z tranzycją do ojcostwa prowadzi u wielu mężczyzn do obawy przed poczuciem bezużyteczności. Nie wiedząc, czego się spodziewać i jak się w tym wszystkim odnaleźć, młodzi ojcowie nierzadko boją się okazać nieużytecznymi i niepotrzebnymi. Takie poczucie potęguje jeszcze częsta sytuacja, że niemal cały przekaz dotyczący ciąży, porodu i wczesnej opieki nad dzieckiem adresowany jest do kobiet. W związku z tym, młodzi ojcowie często czują się też w jakiś sposób wykluczeni. Mają świadomość, że dzieje się coś ważnego, jakoś chcieliby się w to włączyć, ale nie wiedzą jak. A otoczenie niespecjalnie ich w tym wspiera.
Sytuacja ta zmienia się, na szczęście, stopniowo. Z jednej strony same kobiety częściej zachęcają partnerów do zaangażowania, wspierają ich w oswajaniu się z nową rolą. Z drugiej, coraz więcej pojawia się inicjatyw kierowanych do młodych ojców. Warto, jak widać, żeby pokazywały one, w jaki sposób mogą oni zaangażować się na różnych etapach – w trakcie ciąży, podczas porodu, czy też w połogu. Możliwości jest naprawdę wiele. Dotyczy to choćby budowania więzi prenatalnej z dzieckiem, wspólnego przygotowania do porodu, przygotowania do opieki nad noworodkiem i partnerką po porodzie. To tylko kilka możliwości.
Poczucie odcięcia i nieumiejętność odnalezienia się w nowej roli
Obawy wielu ojców dotyczą także tego, że będą czuć się odcięci od partnerki i, że nie odnajdą się w nowej roli (zarówno w kwestii relacji z dzieckiem, jak i w relacji z partnerką-matką). Obawy te potęguje skupienie się partnerki na dziecku lub przebiegu ciąży. Boją się także krytyki ze strony partnerki i otoczenia (np. ze względu na jakieś popełniane błędy) i tego, że to także będzie ich oddalać od ich partnerek.
Trudność w wypracowaniu „nowej formuły” życia wiąże się z rozmaitymi niełatwymi emocjami – niepokojem, lękiem, złością, smutkiem, poczuciem winy. Pokazuje to, że część ojców może potrzebować wsparcia w zbudowaniu swojej nowej, ojcowskiej tożsamości, w wejściu w nową rolę.
Obawy dotyczące porodu
Jak już wspomniałem, wiele obaw i niepewności dotyczy samego porodu. Wątek ten pojawia się bardzo często w doświadczeniach mężczyzn oczekujących na narodziny swojego dziecka. Nawet, jeśli ojcowie wiedzą mniej więcej, czego się spodziewać, to nie zawsze redukuje to doświadczane przez nich napięcie. Niektórzy obawiają się po prostu tego, żeby… nie zemdleć. Trudno się temu dziwić, bo poród jest wydarzeniem bardzo intensywnym i przy tym niezwykle intymnym, nasyconym różnorakimi emocjami. No i mogą towarzyszyć mu rozmaite komplikacje, nierzadko brzemienne w konsekwencje. Wydaje się zatem, że czasem mężczyźni ci mogą potrzebować po prostu przestrzeni na ujawnienie tych obaw, może zobaczenie, że inni „mają podobnie”. Taką funkcję mogą spełniać albo nieformalne relacje z innymi ojcami, albo różnego rodzaju grupy wsparcia, czy też spotkania warsztatowe.
Obawy dotyczące zdrowia partnerki i dziecka
Lwia część obaw mężczyzn wchodzących w rolę ojca dotyczy zdrowia partnerki i dziecka. Dotyczy to zarówno okresu ciąży, jak i porodu i czasu po nim. W obszarze tym młodzi ojcowie doświadczają wielu mieszanych emocji. Z jednej strony niepokoją się o wiele rzeczy, z drugiej – cieszą się, że mogą być dla partnerki i dziecka wsparciem.
Mężczyźni często niepokoją się o kondycję partnerki, uciążliwości wynikające z okresu ciąży albo połogu, czy też ból związany z porodem. Warto zatem pokazywać im, w jaki sposób mogą niwelować te negatywne stany. A jest to możliwe na wszystkich etapach: w trakcie ciąży np. przez masaż; w trakcie porodu przez wsparcie w przyjęciu aktywnych pozycji porodowych; w połogu przez pomoc w poruszaniu się, pielęgnację, opiekę nad dzieckiem. Warto wspomnieć, że tym obawom bardzo często towarzyszy podziw dla wytrwałości, dzielności i siły partnerek.
Wizyty lekarskie z jednej strony mogą redukować te obawy, z drugiej je potęgować („czy na pewno wszystko jest/ będzie ok?”). Może to nieco idealistyczne, ale pokazuje to, że warto, aby personel medyczny (np. ginekolodzy) wyrazili podczas wizyt i badań zainteresowanie również nastawieniem i perspektywą mężczyzn towarzyszących swoim ciężarnym partnerkom.
Jak widać, okres ciąży, poród i pierwsze tygodnie po nim wiążą się z rozmaitymi obawami i trudnymi emocjami także dla ojców. Warto o tym pamiętać, bo, jak widać, również oni mogą trudno przeżywać ten czas na poziomie emocjonalnym, również dla nich może być to trudne. A czasem nawet także oni mogą doświadczać w tym okresie poważniejszych problemów w zakresie zdrowia psychicznego. Świadomość tego, czego obawiają się młodzi ojcowie i w odniesieniu do jakich kwestii najczęściej doświadczają negatywnych emocji wydaje się szczególnie ważne w kontekście projektowania różnych oddziaływań mających ich wspierać. Warto też, jeśli ma się wśród znajomych jakiegoś mężczyznę oczekującego na narodziny dziecka lub będącego tata noworodka czasem po prostu zainteresować się tym, jak mu w tym jest, dać mu przestrzeń na otworzenie się i ujawnienie różnych doświadczeń. Zarówno tych pięknych, jak i tych trudnych.
Nie chcesz przegapić nowych wpisów?
Zapisz się i bądź na bieżąco!
Bibliografia
1. Barclay L, Lupton D. (1999). The experiences of new fatherhood: a socio-cultural analysis. J Adv Nurs; 29(4):1013–20.
2. Baldwin, S., Malone, M., Sandall, J., i Bick, D. (2018). Mental health and wellbeing during the transition to fatherhood. JBI Database of Systematic Reviews and Implementation Reports, 16 (11), 2118.
3. Bozlan N, Gale F, I Dudley M. (2005). Time to Father. Soc Work Health Care; 39:1–2; 67–88.
4. Dallos R, i Nokes L. (2011). Distress, Loss, and Adjustment Following the Birth of a Baby: A Qualitative Exploration of One New Father’s Experiences. Journal of Constructivist Psychology; 24(2):144–67.
5. Darwin Z, Galdas P, Hinchliff S, Littlewood E, McMillan D, McGowan L, i Gilbody S. (2017). Fathers’ views and experiences of their own mental health during pregnancy and the first postnatal year: a qualitative interview study of men participating in the UK Born and Bred in Yorkshire (BaBY) cohort. BMC Pregnancy Childbirth; 17(1):45.
6. Deave T, i Johnson D. (2008). The transition to parenthood: what does it mean for fathers? J Adv Nurs; 63(6): 626–33.
7. De Montigny F, i Lacharite´ C. (2004). Fathers’ Perceptions of the immediate postpartal period. JOGNN; 33(3):328–39.
8. Dolan A, i Coe C. (2011). Men, masculine identities and childbirth. Sociol Health Illn; 33(7):1019–34.
9. Finnbogadottir H, Svalenius EC, i Persson EK. (2003). Expectant firsttime fathers’ experiences of pregnancy. Midwifery; 19(2):96–105.
10. Henderson AD, i Brouse AJ. (1991). The experiences of new fathers during the first 3 weeks of life. J Adv Nurs; 16(3):293–8.
11. Henwood K, i Procter J. (2003). The ‘good father’: Reading men’s accounts of paternal involvement during the transition to first-time fatherhood. Br J Soc Psychol; 42(3):337–55.
12. Ives J. (2014). Men, maternity and moral residue: negotiating the moral demands of the transition to first time fatherhood. Sociol Health Illn; 36(7):1003–19.
13. Iwata H. (2014). Experiences of Japanese men during the transition to fatherhood. J Transcult Nurs; 25(2):159–66. 14. Jordan PL. (1990). Labouring for relevance: expectant and new fatherhood. Nursing Research; 39(1):11–6.
14. Kao CH, i Long A. (2004). First-time Taiwanese expectant fathers’ life experiences during the third trimester of pregnancy. JNR; 12(1):60–71.
15. Kowlessar O, Fox JR, i Wittkowski A. (2014). First-time fathers’ experiences of parenting during the first year. J Reprod Infant Psychol; 33(2):106–27.
16. Machin AJ. (2015). Mind the Gap: The expectation and reality of involved fatherhood. Fathering; 13(1):36–59.
17. Olsson A, Robertson E, Bjorklund A, i Nissen E. (2010). Fatherhood in focus, sexual activity can wait: new fathers’ experience about sexual life after childbirth. Scand J Caring Sci; 24(4):716–25.
18. Palsson P, Persson EK, Ekelin M, Hallstro¨m IK, i Kvist LJ. (2017). Firsttime fathers experiences of their prenatal preparation in relation to challenges met in the early parenthood period: Implications for early parenthood preparation. Midwifery ;50:86–92.
19. Poh HL, Koh SSL, Seow HCL, i He H. (2014). First-time fathers’ experiences and needs during pregnancy and childbirth: A descriptive qualitative study. Midwifery; 30:779–87.
20. Rowe H, Holton S, i Fisher JRW. (2013). A Postpartum emotional support: a qualitative study of women’s and men’s anticipated needs and preferred sources. Aust J Prim Health; 19(1):46–52.
21. Shirani F, i Henwood K. (2011). Continuity and change in a qualitative longitudinal study of fatherhood: relevance without responsibility. Int J Soc Res Methodol;14(1):17–29.
22. Taniguchi H, Shimada M, i McIntyre M. (2015). Japanese men’s success in altered fatherhood role in a foreign country. J Transcult Nurs;26(1):39–46.
23. Hauari H, i Hollingworth K. (2009). Understanding fathering: Masculinity, diversity and change York: Joseph Rowntree Foundation.
Spis fotografii:
1. Ashim D’Silva / unsplash.com
2. Tom Pumford / unsplash.com
3. Guillaume de Germain / unsplash.com
Father_ing 